86. Кам’янець-Подільський, 1535 р.

Михайло Грушевський

Справа в земськім камінецькім суді Юхна і Василя Ярмолинських з Абрамом Лосковським в справі юрисдикції над державцями маєтностей земських і денних, 11 падолиста 1535 р.

Feria quinta post festum omnium sanctorum proxima 1535.

Proposuerunt nobiles Iuchno et Wassyl Iarmolinsczy, fratres germani, in Iarmolincze sortis suae haeredes et in hac parte indivisi, contra famatum ac laboriosum Abraam, tenutarium quocunque iure bonorum regalium ville Loskowcze, ex sua cittacione originali terrestri prima, qua ipsum cittaverunt ad iudicium terrestre, cuius cittacionis de verbo ad verbum tenor sequitur et est talis:

Sigismundus, Dei gratia rex Polonie etс. Tibi famato seu circumspecto sive laborioso Abraam, quocumque iure tenutario bonorum regalium ville Loskowcze bonorum regalium, nil nocendo, sed si summam te pretendis habere in eisdem bonis, quae te iuste spectaret, sive a regia maiestate tibi datam et assignatam sive a quocunque in eisdem bonis seu villa regali Loskowcze, extunc tibi de summa praefata, si quam ibi habes inscriptam et assignatam, tanquam possessionato, si autem non, extunc tibi tamquam inpossessionato, alias goloczye, mandamus, quatenus in terminis terrestribus, in Camyeniecz proxime celebrandis, coram iudicio terrestri ad instantiam nobilium Iwasko et Wassyl Iarmolynskye, fratrum germanorum de Iarmolyncze, sortium suorum heredum, personaliter compareas, qui te cittant pro eo, quia tu ipsos iniuridice ac minus iuste cittasti citatione domini Ioannis Sroczyczki, vicecapitanei camenecensis, ad iudicium castrense eiusdem Ioannis Sroczyczki cyttatione et sigillo eiusdem vicecapitanei obsignata pro inequitacione in villam Loskowcze tenute tue potenti manu cum suis coadiutoribus, pro dispersione hominibus e villa Loskowcze, peccoribus, valorem in se continentem mille florenorum et totidem dampni, prout hoc ipsa cittacio, qua tu ipsos citasti nomine et titulo et sub sigillo ipsius Ioannes Sroczyczky, vicecapitanei, lacius canit et obloquitur, volens ipsos damnificare et in impensas inducere, prout et dampnificasti et induxisti, quod tu fecisti contra ius comune, quoniam nullus vicecapitaneus, difficili capitaneo, nomine suo officia seu iudicia, prout tibi lacius in termino declarabitur, et tu non attenta huiusmodi re, cittasti eosdem minus iuste et non iuridice induxistique eos tua minus iusta ac non iuridica cittacione, qua ipsos citasti ad iudicium vicecapitanei, per te facta, in dampnum et in impensas triginta marcarum; ideo te cittat pro praefata tua minus iusta et non iuridica cittacione, qua ipsos cittasti, et pro eadem dampnificatione, quam tuam minus iustam cittacionem et non iuridicam ac dampnihcacionem ipsi fratres Iarmolynsczy pensant sibi contra te ad triginta marcas peccuniarum et exinde habent totidem dampni, vel ita, prout ius decernet, iudicialiter responsurus et si eos possessionatus – possessionem tuam coram iudicio ostenderes.

Datum in Camyenecz feria secunda proxima ante festum sancti Thomae apostoli anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto.

Et post propositionem sue cittacionis ipsi Iarmolynsczy, qua cittaverunt praefatum Abraam, verificando intentionem cittacionis sue praefate, coram iudicio camenecensi domini vicecapitanei, sigillo, titulo et nomine ipsius Ioannes Sroczyczky obsignatam et munitam reposuerunt, cuius cittacionis de verbo ad verbum tenor sequitur est talis:

Ioannes Sroczyczky, vicecapitaneus camenecensis, vobis nobilibus Iwasko et Vassyl Iarmolynskym, heredibus seu tenutariis ville Iarmolyncze et aliorum bonorum in districtu camenecensi et terris Podolie, mandamus, quattenus coram nobis aut iudicio nostro castrensi in castro Camenecensi feria sexta in crastino festi sanctorum Simonis et Iudae apostolorum proxima personaliter compareatis ad instantiam nobilis Abraam Loskowsky, haeredis seu tenutarii villae Loskowcze, qui vos cittat pro eo, quia vos villam eiusdem Abraam Loskowcze praefatam potenti manu suis cum adiutoribus, quos vos melius scitis, inequitastis serotino tempore dispersistisque inde hominibus (!) ex villa Loskowcze praefata, ipsius Abraam subditis, ex domibus illorum hominum et ex tota villa eadem in peccoribus et aliis rebus inde recepistis, singula singulis computando, ad mille florenos peccuniarum numeri soliti, in regno currentis, triginta grossos polonicales in florenum computando, prout id lacius vobis in termino per praefatum Abraam Loskowsky declarabitur, et exinde praefatus nobilis Loskowsky Abraam dicit se habere toties dampni vel prout ius decernet, ad praemissa lacius vobis in termino declarabitur, – iudicialiter sitis responsuri.

Datum in castro Camenecensi feria quarta die undecim millia virginum anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto.

Tandem reproduxit sive reposuit coram iudicio ipsius Abraam minus iustum ac iuridicum progressum iuris, ubi sub actu feria tertia post festum Epiphaniarum, ubi ipse super eandem insufficientem cittationem contra iuris formam procedebat, iniuridice contra statuti dispositionem, prout lacius prefata controversia in se canit et obloquitur, ex actis castrensibus Camenecensibus emmanata sub sigillo domini Nicolai Iskrzyczky, vicesgerentis capitaneatus Camenecensis, cum statutum co[mmunem] disponit, quam reproduco coram iudicio vestro, quod tan turn debent esse duo iudices: unus terrestris et alter castrensis, videlicet capitaneus, qui debet exequere brachium regale et hoc in quatuor tamen articulis, in statuto lacius descriptis, et etiam offerendo statutum, ubi capitaneus nomine suo vigore regio terminos in ipsis quatuor articulis assignare coram iudicio suo competenti potest et non amplius.

Hic, domine iudex, cittati sunt contra ius comune Iarmolynsczy et contra statutum nomine, sigillo et titulo vicecapitanei per quam cittationem iniuridicam, contra statutum factam, et processum ipsius cause ipsi Iarmolynsczy sunt dampnificati in triginta marcis et habent totidem dampni, prout iudicium vestrum decernent; quod volunt probare, si inquantum iudicium v[estrae] d[ominationis] decernet. Et sic peciunt iudicium vestrum, quattenus inhaerendo statuto com[muni] hanc cittacionem et totum processum cause decreto suo anichillaret et in nichilum redigeret, dampnaque, exinde secuta, decemeret, atque illi parati sunt docere sive probare, si pars de iure hue venire debet, et alia iuris remedia ipsi Iarmolynsczy salva et illesa in toto reservant.

Ex adverso praefatus Abraam per suum procuratorem dixit: domine iudex! reservando mihi salvam responsionem, que mihi de iure venire debet, peto, quattenus me vestra d[ominatio] hie non iudicaret, sed me remitteret ad dominum capitaneum camenecensem, quoniam sua sacra maiestas regia per literas suas mandare vobis dignata est, mandans iudicio vestro, quattenus nos, qui tenemus bona regalia in summis, per capitaneum nobis datis et assignatis camenecensem, non iudicaretis, alias abysczye zyemyan albo dzyerzawyecz lynnych nye sschadzyly, sed eosdem ad iudicium domini capitanei remitteretis. Et sic peto, quattenus vestra dominacio me non iudicaret, sed me remitteret ad dominum capitaneum meque ad respondendum decreto suo non compelleret.

Ex adverso praefati Iarmolynsczy per suum procuratorem dixerunt: domine iudex! quod hie pars dicit, quod regia maiestas dignata est mandare iudicio vestro, quod non iudicaretis tenutarios bonorum regalium, qui tenent bona regalia in summis, per capitaneum datis et assignatis, hoc hec pars non docet, tantimi verbis allegat et quamvis etiam doceret, utique tales litere, que sunt contra iusticiam et statutum comune date a regia maiestate, partem minime iuvare possunt, quoniam in statuto comuni cautum est, quod litere inhibitorie, que praecluderent viam iusticiae, a regia maiestate date, valere non poterant, prout et ipse litere, de quibus mencionem pars facit, et illas hie non ponit, valere non possunt.

Et etiam ego cittavi ilium de summa, quam habere se pretendit in bonis prefatis regalibus villa Loskowcze, bonorum regalium nihil nocendo et non extendit se cittatio mea, tantum ad summam ipsius Abraam neque ultra producere volumus perlucra, tantum quantum summam ipse Abraam habet ligittime et iuste a quocunque sibi datam et assignatam, sive a regia maiestate, sive a quocunque, et si ipse summam non habet, extunc tanquam contra impossessionatum hie, bonis regalibus nihil nocendo, – extunc v[estra] dominacio, viso hoc, quia nihil bonis regalibus nocere volunt, v[estra] d[ominatio] compellet partem cittatam ad respondendum.

Et eciam litere ipse, quas ego volo videre, de quibus ipse memoriam facit, non intelliguntur se neque prohibent iudicare, tantum vagas personas, super quibus, si quis voluisset perlucra iuridice requirere, ad hoc se intelliguntur, quas volo videre, quoniam simplex verborum partis cittate assercio est.

Et Iarmolynsczy volunt ulterius extendere sua perlucra tantum, quantum summa ipsius se extendit. Et etiam ostendo vobis statutum, ubi iudicii terrestris licet pro quacunque re quemcunque iudicare. Quod autem hie pars dicit, quia non est iudicium vestrum lennes, alias lynnycz – domine iudex! ecce ego ostendo cittationem ipsius coram vestro iudicio, quia ipse solus pro sua iniuria, tanquam tenutarius, agit, et cum solus agit et habet agere facultatem, tenetur etiam respondere, ex quo aliquid solus tenetur alicui.

Ostendoque adhuc statutum comune istud, quod et praesens, quia capitanens non tenetur iudicare preter quattuor articulos, et ipse adhuc prefata insufficienti cittatione sua pro articulo, qui minime spectare dignoscitur, ipsos ad iudicium vicecapitaneale cittavit, ubi nullus vicecapitaneus sua iudicia habet pro re, que non pertinet ad iudicium capitanei, illos ad iudicium vicecapitanei cittavit ac impensis inducendo et ipsos dampniheando.

Et sic, domine iudex, peto iudicium vestrum, quattenus vestra dominacio, inherendo statuto generali regni et visis allegacionibus meis sufficientibus, non attentis partis cittate exemptionibus, calvis volens diffugiis laborare, decreto suo competente ad respondendum, ex quo id, quod assent, non probat neque probare vult; quamvis quod si et probant, litere tales in iudicio vestro exhibite locum habere non possunt, quas utique ego volo videre, et alia iuris remedia salva et illesa mihi in toto reservo.

Et pars cittata a suis allegacionibus receddere noluit, immo penes easdem se conservare voluit. Et iudicium, exauditis partium propositis et responsis, recepit sibi hanc causam ad deliberandum assignavitque partibus terminum ad audiendum iudicii decretum in causa prefata pro terminis proximis terrestribus camenecensibus, et pro illo tempore habebunt partes terminum audire iudicii decretum, iure illeso, nulli partium nocendo.

Київський центр[альний] архів, кн. 3599, л. 87.

Примітки

… villa regali Loskowcze – тепер с. Лісківці Кам’янець-Подільського р-ну Хмельницької обл. (Крикун М. Кількість та структура поселень. –С. 449).

Подається за виданням: Грушевський М.С. Твори у 50-и томах. – Львів: Світ, 2005 р., т. 7, с. 236 – 239.