III

Михайло Грушевський

Лист Мйодушевського до Антоновича, що викликав нижчеподаний лист Антоновича:

Szanowny і zavvsze kochany profesorze! Starzejemy się і роrа sumować wrażenia z całego życia zebrane. W takiej dobie z konieczności doświadcza się nastrojów poważnych і szczelniej jakoś rozgląda się nie tylko we własnej przeszłości, ale і w przeszłości tych, z którymi jednocześnie wstępowało się w szranki życiowe.

Nam, ludziom mniejszego kalibru, którzy niczem poważniejszem nie zaznaczyli swego istnienia, chodzi jednak о to, aby przyszłe pokolenia miały właściwe pojęcie о ludziach wytwarzających atmosferę naszej doby, która і nа nas musiaia oddziały wać і nadawać calemu pokoleniu pewne jakieś piętno.

Do rzędu takich wybitnych indywiduów niezaprzeczenie і Wy, koch. profesorze, należycie.

Nie mam potrzeby ani powodu żadnego schlebiać, możecie więc wierzyć, że to со mówię, wypływa z głębi mojej duszy, a dla tem lepszego udowodnienia szczerości tych słów, muszę zaznaczyć, że żywiąc do końca dni moich naj wyższą wiarę w szlachetność Waszych pobudek, nie mogę jednak uznać nieomylności Waszego programatu.

Так, czy inaczej, więcej niż о siebie samego, chodzi ті о to, ażeby przyszłość widziała w Was to, со ja widziałem і znała Was takim, jakim rzeczywiście byliście, a nie jakim zdawać się możecie zbyt lekko uprzedzającym się.

Teraz zrozumiecie, dlaczego zgłaszam się do Was і stavviam Warn bardzo poufne pytanie, na które wiem, że mi zechcecie z całą szczerością odpowiedzieć, bo przecież obaj powodowani jesteśmy względami wyższemi po nad powszednie і znikome pobudki.

Niedowierzam własnej pamięci, ale zdaje mi się, że od siostry Waszej ś. p. Waśniewskiej, słyszałem, że urodziliście się unjatem. Nie dziw, że wieść tę niejednokrotnie rozpowszechniałem, gdy wypadło mówić о Was. Obecnie bardzo poważni ludzie żądają odemnie stwierdzenia tego piśmiennie.

Zrozumiecie doniosłość sprawy і skrupuły moje. Niechciałbym dobrowolnie wprowadzać kogoś w błąd і lekkomyślnie kłamać przed przyszłością opierając się na osłabionej wiekiem pamięci.

W spisie studentów owych czasów, zapisani jesteście prawosławnym, ale to vv danym wypadku sprawy nie wyświeca.

Dlatego udaję się do was jako do najwyższej instancji, z prośbą о potwierdzenie albo zaprzeczenie mojej pamięci.

Przy tej zręczności bardzo będę wdzięczny, gdybyście mnie poinformowali, w czyim to zakładzie w Odessie (pamiętam że to był Węgier) otrzymywaliście pierwsze wykształcenie?

Równie też jakie to was łączyły stosunki z Ottonem Abramowiczem, a jakie znowu ze starym Padlewskim?

Pozostaję do końca dla Was ze czcią a także głębokim żalem.

Wasz szczery przyjaciel A. Mioduszewski.

Примітки

Подається за виданням: Грушевський М.С. Твори у 50-и томах. – Львів: Світ, 2007 р., т. 8, с. 368 – 370.